Διαφορετικότητα – ξενοφοβία – ενσωμάτωση – φιλοξενία. Τι σημαίνουν αυτές οι λέξεις; Και ποιος μπορεί πραγματικά να απαντήσει ποια είναι η ουσία των λέξεων αυτών και πώς μπορεί να καλλιεργηθεί η κουλτούρα που θα αποτρέπει την ξενοφοβία και θα αγκαλιάζει την ενσωμάτωση και τη φιλοξενία; Η απάντηση είναι η εκπαίδευση και φυσικά ξεκινάει από τα παιδιά! Τα παιδιά είναι το μέλλον, είναι η νέα γενιά, που θα δημιουργήσει τα δικά της πιστεύω, τις δικές της συμπεριφορές, αντιλήψεις, πεποιθήσεις και στερεότυπα.
Έτσι είναι μεγάλη η πρόκληση και η ευθύνη εκπαιδευτικών και γονέων, να καλλιεργήσουν μία θετική κουλτούρα ενσωμάτωσης και φιλοξενίας στις νεαρές ηλικίες.
Εφόσον όμως μιλάμε για παιδιά, η εκπαίδευση για να έχει ενδιαφέρον και αποτέλεσμα πρέπει να είναι διαδραστική και οπτικοποιημένη, με τρόπο τέτοιο ώστε τα παιδιά να γίνονται μέρος αυτής.
Μία τέτοια εκπαίδευση είχα την τύχη να παρακολουθήσω πρόσφατα σε γυμνάσιο της Αθήνας. Για την ακρίβεια ήταν ένα εργαστήριο, στο οποίο συμμετείχαν περίπου 15 παιδιά, μία σκηνοθέτιδα και μία δασκάλα και έγινε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος MigratED, στο οποίο συμμετέχουν η ActionAid Ελλάς και ο Καρπός από την Ελλάδα, μαζί με οργανώσεις από 5 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με απώτερο στόχο τη δημιουργία ενός ντοκιμαντέρ. Σκοπός του προγράμματος είναι να μυήσει τα παιδιά στις έννοιες της διαφορετικότητας, της ενσωμάτωσης, της φιλοξενίας και της αλληλεγγύης, μέσα από τη συνεργασία με πρόσφυγες και μετανάστες, ενώ παράλληλα εκπαιδεύει και εξοικειώνει τα παιδιά με τα ψηφιακά μέσα και την οπτικοακουστική καταγραφή.
Τα παιδιά συμμετέχουν στις δραστηριότητες του εργαστηρίου
Το εργαστήριο ξεκίνησε με την προβολή μίας ταινίας με τίτλο «Ημέρα Πορτραίτου» της σκηνοθέτιδας Μαρίας Λεωνίδα, που είχε γυριστεί σε δομή φιλοξενίας προσφύγων στο Σχιστό, οι οποίοι παρακολούθησαν ένα τρίμηνο σεμινάριο φωτογραφίας. Με αφορμή την προβολή του ντοκιμαντέρ, ξεκίνησε και η συζήτηση, πάνω στο θέμα της διαφορετικότητας και της προσφυγιάς αλλά και πάνω στη χρήση της κάμερας και του ήχου για την αποτύπωση στιγμών, εικόνων και ανθρώπων. Οι ερωτήσεις των παιδιών ήταν πολλές αναφορικά με το περιεχόμενο του ντοκιμαντέρ ενώ η αίθουσα γέμισε με φωνές ενθουσιασμού, όταν η σκηνοθέτιδα τους έδωσε να κρατήσουν την κάμερα για να καταγράψουν κάτι, καθώς και όταν τους έδωσε να φορέσουν ακουστικά για να «νοιώσουν» τον ήχο της βιντεοσκόπησης και να καταλάβουν πώς μπορεί να αξιοποιηθεί ο ήχος για τη δημιουργία ενός video.
Τον ενθουσιασμό των παιδιών από την εμπειρία της κάμερας, ακολούθησε το παιχνίδι ρόλων το οποίο κλήθηκαν να παίξουν, χρησιμοποιώντας και πάλι την κάμερα. Σκοπός ήταν η δημιουργία ενός video, όπου θα αποτυπώνεται η προσπάθεια προσφύγων να εισέλθουν στην Ελλάδα-όλοι τα καταφέρνουν εκτός από μία προσφύγισσα, η οποία συλλαμβάνεται από τους συνοριοφύλακες-. Το παιχνίδι ρόλων δημιούργησε πολύ έντονα συναισθήματα στα παιδιά, τα οποία συζήτησαν στη συνέχεια. Τα παιδιά που υποδύθηκαν τους πρόσφυγες, είπαν πως ένιωσαν τον φόβο και την αγωνία για το αν θα τα καταφέρουν, το άγχος να μην χαθούν και να μην χάσουν κάποιον από την ομάδα τους και τον τρόμο του να πιαστούν. Αυτοί που τα κατάφεραν και δεν συλλήφθηκαν, είπαν πως αισθάνθηκαν ανακούφιση αλλά και λύπη που άφησαν κάποιον πίσω, ενώ η προσφύγισσα που συλλήφθηκε, είπε πως ένιωσε αγωνία για το τι θα της συμβεί, αλλά και άγχος επειδή δεν μιλούσε τη γλώσσα. Παράλληλα όμως είπε πως ένιωσε αισιοδοξία ότι θα τα έβγαζε πέρα χρησιμοποιώντας την εσωτερική της δύναμη και κάνοντας θετικές σκέψεις. Τα παιδιά που υποδύθηκαν τους φύλακες τήρησαν μία πιο σκληρή στάση, λέγοντας πως από τη μία ένιωσαν ικανοποίηση γιατί έκαναν τη δουλειά τους, ενώ από την άλλη αμηχανία γιατί δεν θα ήθελαν να είναι στη θέση των προσφύγων που συλλαμβάνονται.
Φόβος, αγωνία, τρόμος, ανακούφιση, αμηχανία αλλά και αισιοδοξία, είναι μερικά από τα συναισθήματα που βίωσαν τα παιδιά κατά τη διάρκεια του εργαστηρίου, στο οποίο δούλεψαν ομαδικά με μεγάλη χαρά και όρεξη να μυηθούν σε έννοιες που κάποιες φορές για άλλους και κυρίως ενήλικες, είναι γνωστές, αλλά κατ’ ουσίαν άγνωστες.
Αυτό που είδα στο συγκεκριμένο εργαστήριο ήταν ομαδική δουλειά, χρήση ψηφιακών μέσων, δημιουργία διαλόγου, απλή και ξεκάθαρη γλώσσα, παιχνίδι και ανοιχτά μυαλά από όλους - μάλλον εκεί κρύβεται και το μυστικό της αλληλεγγύης και της ενσωμάτωσης-, κάτι που χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ τώρα, δεδομένης της έντασης που υπάρχει στα σύνορα της χώρας.
Το εργαστήριο αυτό θα έχει και δεύτερο μέρος, έτσι τα παιδιά ανανέωσαν το ραντεβού τους και έφυγαν μαζί, πρόσφυγες και συνοριοφύλακες, συζητώντας και γελώντας!