Αναφέροντας τη λέξη Αφρική, οι περισσότεροι φέρνουμε συνειρμικά στο μυαλό μας έναν τόπο υπερβολικά ζεστό και άνυδρο, γεγονός που ευθύνεται κατά κύριο λόγο για την αδιάλειπτη φτώχεια των κατοίκων της. Με μια φράση-δύο στερεότυπα: το πρώτο, ότι η Αφρική είναι κατά κανόνα ένας ξερός τόπος, τη στιγμή που εκεί πηγάζουν από τα μεγαλύτερα ποτάμια και λίμνες του πλανήτη. Και το δεύτερο, ότι η φτώχεια είναι μια κατάσταση που οφείλεται σε φυσικά φαινόμενα, ενώ στην πραγματικότητα η έλλειψη υποδομών για την αντιμετώπισή τους είναι που δημιουργεί και διαιωνίζει τον κύκλο της φτώχειας-τρανό παράδειγμα, χώρες που ευημερούν σε περιοχές με πιο ακραίες κλιματικές συνθήκες-. Ίσως και αυτός να είναι ο λόγος που προσπερνάμε με απάθεια ειδήσεις που αναφέρονται σε επισιτιστικές κρίσεις που αντιμετωπίζουν όλο και συχνότερα οι χώρες της Αφρικής, εξαιτίας ακραίων φαινομένων ξηρασίας και παρατεταμένης ανομβρίας.
Τη Ζιμπάμπουε την επισκεφτήκαμε τέλος Οκτωβρίου. Καλή εποχή, για να μην μας προλάβει η περίοδος των βροχοπτώσεων που ξεκινά τον Νοέμβριο. Που τελικά δεν έχει ξεκινήσει ακόμα... Αποστολή μας ήταν να βοηθήσουμε στην οικοδόμηση τουαλετών για το νηπιαγωγείο ενός χωριού στην κοινότητα Νιάνγκα. Επισκεφτήκαμε τον χώρο όπου θα γινόταν η δουλειά ένα ζεστό πρωινό. Και οι ίδιοι οι ντόπιοι διαμαρτύρονταν για την ασυνήθιστη για την εποχή ζέστη, σε έναν τόπο που είναι μεν από τους πιο ξηρούς της χώρας, αλλά που δεν αντιμετώπιζε μέχρι πρόσφατα τόσο σοβαρά προβλήματα λειψυδρίας. Με τους υπεύθυνους της κοινότητας περιηγηθήκαμε στην περιοχή. Η βλάστηση ήταν ελάχιστη, η σκιά σχεδόν ανύπαρκτη. Κοντά σε μια αντλία νερού μερικές καλλιέργειες επιβίωναν χάρη στην εγγύτητα με το νερό. Η αντλία, ό,τι πιο πολύτιμο στην περιοχή, ήταν περιφραγμένη με συρματόπλεγμα για να προστατεύεται από την εισβολή των διψασμένων ζώων. Τα βόδια και τα αιγοπρόβατα συνωστίζονταν στο μικρό αυλάκι που συγκέντρωνε τα νερά που έφευγαν από την αντλία, όταν κάποιος τραβούσε νερό. Ρουφούσαν λαίμαργα και την παραμικρή υγρασία μέσα από τη λάσπη. Στο θέαμα ένιωθες και τον δικό σου λαιμό να στεγνώνει και ψηλαφούσες το σακίδιό σου να βρεις το μπουκάλι σου. Τότε, κοιτούσες ενοχικά τους γύρω σου και το άφηνες χωρίς να πιείς...
Κάποια στιγμή βρεθήκαμε κάτω από την ευεργετική σκιά πυκνότερης βλάστησης. Μας εξήγησαν ότι βρισκόμασταν στην κοίτη ενός ποταμού που κατεβάζει νερό την περίοδο των βροχοπτώσεων και δίνει ζωή στην περιοχή. Τα τελευταία χρόνια, όμως, οι βροχοπτώσεις περιορίζονται όλο και περισσότερο, το νερό πέφτει μαζεμένο και σε σύντομο διάστημα, μειώνοντας εξαιρετικά τα περιθώρια καλλιέργειας. Κόσμος ήταν μαζεμένος μέσα στο άνοιγμα του ποταμού και δούλευε πυρετωδώς. Ο επικεφαλής της περιφέρειας μάς εξήγησε ότι προσπαθούσαν να διευρύνουν την κοίτη και να φτιάξουν ένα φράγμα, ώστε να συγκρατούν το νερό, όσο πιο πολύ μπορούσαν. Μετά από αρκετή συζήτηση για τη σοβαρότητα του προβλήματος, οι άνθρωποι της ActionAid Ζιμπάμπουε πρότειναν να βοηθήσουμε στην κατασκευή του φράγματος, που αποτελούσε πλέον πρώτη προτεραιότητα για την περιοχή.
Για τέσσερις ημέρες δουλεύαμε όλοι μαζί, να προλάβει να τελειώσει το φράγμα πριν από τις βροχές. Σκάψαμε, γεμίσαμε σακιά με χώμα, φτιάξαμε τσιμέντο. Μιλήσαμε με τους κατοίκους για τα προβλήματα που συνεπάγεται η έλλειψη νερού. Για τις γυναίκες που πρέπει να κουβαλάνε τα βαριά μπιτόνια σε μεγάλες αποστάσεις. Για τα παιδιά που πρέπει να εγκαταλείπουν το σχολείο, αναλαμβάνοντας εκείνα πολλές φορές το κουβάλημα ή επειδή αρρωσταίνουν απο το μολυσμένο βρώμικο νερό. Για τους αγρότες που η σοδειά δεν επαρκεί πλέον ούτε για τη διατροφή της οικογένειας. Για τους κτηνοτρόφους που βλέπουν τα ζώα τους να χάνονται από τη δίψα και την πείνα. Για την ελπίδα που εξατμίζεται, όπως το νερό από τις τελευταίες ρωγμές του εδάφους.
Στη Ζιμπάμπουε αυτή τη στιγμή 3,6 εκατομμύρια κάτοικοι βρίσκονται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω της ξηρασίας, ενώ 7,7 εκατομμύρια, περίπου ο μισός πληθυσμός της χώρας, βρίσκονται στα πρόθυρα λιμού, γεγονός που κατατάσσει τη Ζιμπάμπουε στις χώρες με τη μεγαλύτερη επισιτιστική κρίση παγκοσμίως. Υπάρχουν μαρτυρίες ότι αρκετές οικογένειες παντρεύουν τα κορίτσια τους με αντάλλαγμα μερικά σακιά καλαμπόκι. Σε κάποιες αγροτικές περιοχές η τελευταία συγκομιδή έγινε το 2017. Ναι, είναι Αφρική και τα νούμερα μπορούν απλώς να εκληφθούν ως θριαμβευτική επιβεβαίωση των στεροτύπων που κουβαλάμε. Στη Ζιμπάμπουε βρίσκονται οι καταρράκτες του Ζαμβέζη στη λίμνη Βικτώρια. Λέγεται ότι ο ήχος του νερού μπορεί να ακουστεί από απόσταση μέχρι και 40 χιλιομέτρων, ενώ τα σταγονίδια του νερού που πέφτει με ορμή μπορούν να είναι ορατά από ψηλά σε απόσταση 50 χιλιομέτρων.
Φεύγοντας από τη Νιάνγκα ζητήσαμε να μας στείλουν φωτογραφίες με το φράγμα μας γεμάτο νερό. Περιμένουμε ακόμα...
Photo Credits: Πόλυ Τσιγκούνη